Al zolang ik me kan herinneren ben ik gefascineerd geweest door geuren. Vijfentwintig jaar geleden heb ik getwijfeld om naar het Isipca in Versailles te gaan, de enige openbare parfumerieschool in die tijd. Sommige parfumproducenten hebben ook een interne school, maar de gesloten parfumwereld was toen een hoofdzakelijk Grassoise en mannelijke aangelegenheid, waar het beroep vaak van vader op zoon werd doorgegeven.
Een jeugddroom komt uit: stage bij parfumproducent Robertet
Twintig jaar later krijg ik als journalist een blik achter de schermen van Robertet, een parfumproducent die gespecialiseerd is in natuurlijke grondstoffen. Het hoofdkwartier van Robertet bevindt zich in Grasse, waar ik enkele weken mocht meelopen in hun interne parfumerieschool. Deze wordt geleid door senior parfumeur Michel Almairac, die me voorstelt aan zijn twee pupillen. Clément Marx (26) heeft een ingenieursdiploma en een jaar ervaring als labo assistent op zak, Maxime Philippe (23) behaalde een bachelor diploma van de Ecole Superiéure de la Parfumerie in Parijs en deed al verschillende stages bij Robertet.
Terug naar school
Elke ochtend zitten we samen met Jean-François Latty, een parfumeur met meer dan vijftig jaar ervaring. We ruiken een bestaand parfum en vergelijken hem met de geur die gemaakt is op basis van de chromatograaf, een machine die analyseert welke stoffen er in een parfum zitten. Zo kom je te weten hoe een parfum is opgebouwd. Parfumformules zijn immers geheim. Toch is zo’n chromatograaf slechts een hulpmiddel. “Het geeft een vlakke versie van het origineel, maar is een basis om van te vertrekken” weet monsieur Latty. “Je hebt altijd je neus nodig om te corrigeren.” Clément legt zijn versie voor, die dichter aanleunt bij het origineel maar frisser is. Met de feedback van monsieur Latty gaat hij terug aan de slag tot die tevreden is.
Door bestaande parfums na te maken leren Maxime en Clément hoe een parfum wordt opgebouwd, hoe ingrediënten en dosering een compositie kunnen beïnvloeden.” Dat klinkt eenvoudiger dan het is. “Het is moeilijk om een parfum na te maken” zegt Monsieur Latty. “Met behulp van de chromatograaf kan je achterhalen welke ingrediënten er in zitten, maar de kwaliteit en bewerking maken het verschil. Dat wordt beïnvloed door het ‘terroir’, de extractiemethode en de ervaring van de mensen die distilleren.”
Het echte werk
In een parfumerieschool leer je akkoorden formuleren, maar krijg je niet voldoende technische bagage mee, meent monsieur Latty. Dus begint hij van nul. “Eerst leer ik hen een paar ingrediënten combineren tot een eenvoudig akkoord. Langzaam verhogen we het aantal ingrediënten en de complexiteit van de formule.” Zo leer je de ingrediënten kennen, het effect dat ze kunnen hebben in een formule en hoe je een parfum opbouwt. Daarna worden de parfumklassiekers bestudeerd. “Die bevatten vaak een honderdtal ingrediënten, die we terug brengen tot de essentie, in zo’n twintig ingrediënten.” legt monsieur Latty uit. “Hoe beknopter een formule is, hoe helderder doorgaans.”
Ook leren ze om goedkopere versies van bestaande formules te maken. “Parfumeur is het beroep van magiër” lacht Mr Latty. “Je roept de illusie op van dingen die er niet zijn.” Maxime waagt zich aan een bekend parfum waarvan de formule 40 euro per kilo kost. Voor 7 euro per kilo weet hij iets gelijkaardig te maken, al is de geur bleker en minder rijk. Dat is een belangrijke oefening, vindt monsieur Latty. “Een goed parfum ontwikkelen met goedkope ingrediënten is zeer technisch. Het is een precisiewerk om het juiste evenwicht tussen de ingrediënten te vinden.”
Beperkingen
Creativiteit wordt niet enkel aan banden gelegd door een opgelegd budget. Parfumeurs moeten ook rekening houden met de beperkingen die het IFRA oplegt. Deze organisatie waakt over de veiligheid van ingrediënten. Hun regels hebben een grote impact op het werk van parfumeurs, wat niet altijd in goede aarde valt. “Hun logica klopt niet” vindt monsieur Latty. “Ze bekijken enkel de ingrediënten op zich: indien ze een risico op irritatie geven, kan je ze enkel in lage concentraties gebruiken of worden ze verboden. Maar je moet naar het geheel kijken. Een parfum bestaat immers uit verschillende moleculen die onderling op elkaar reageren en als combinatie kunnen irriteren.” Ook de bijkomende regels van de Europese Commissie en sommige landen ontlokken hem een diepe zucht. Vooral oudere parfums hebben last van de steeds strengere regels en moeten regelmatig geherformuleerd worden. “Wanneer je ingrediënten slechts in een lagere concentratie mag gebruiken of met alternatieven moet werken, dan verandert dat de geur. Dat kan je niet altijd compenseren. Zelfs niet wanneer je er veel tijd en geld in steekt.”
Het parcours van een parfumeur
Hoewel ik bij de ochtendlijke sessies steeds meer dezelfde dingen opmerk als Clément en Maxime, word ik me pijnlijk bewust van de drempels die tussen mij en mijn droomberoep staan. Hoewel een basis chemie niet onontbeerlijk is, heb ik al snel door dat het helpt om beter te kunnen inschatten wat kan werken en wat niet. Hoe ingrediënten zich gedragen, hoe ze zich laten combineren en een formule kunnen (de)stabiliseren. Had ik maar wat beter opgelet tijdens de les chemie…
Je bent al snel 10 jaar verder voor je jezelf parfumeur kan noemen: 5 jaar school, 2 jaar interne opleiding en even lang stage lopen voor je aan het grote werk kan beginnen. Als je al een plaats bemachtigt in een bedrijf. “Er zijn teveel scholen en teveel kandidaten” vindt Michel Almairac. “Bij Robertet hebben we elke 2 jaar 2 plaatsen, waarvoor er 60 kandidaten zijn. Veel parfumeurs vinden geen werk.” Welke eigenschappen heb je dan nodig om bij de uitverkorenen te horen? “Je moet nieuwsgierig zijn. En de passie en discipline hebben om elke dag ingrediënten te ruiken en te memoriseren. Je kunt iemand techniek en discipline aanleren, maar talent blijkt pas na jaren.” Het overaanbod ten spijt, blijft het ook voor het bedrijf dus een gok om de juiste mensen te kiezen.
Jong beginnen is oud geleerd
Het wordt me stilaan duidelijk dat ik als veertiger weinig kans zou hebben tegen pas afgestudeerde twintigers. Monsieur Almairac troost me met een diplomatisch antwoord: “Niet je leeftijd, maar wel de carrière is een handicap. Het is zoals golf: om een professional te worden moet je erg jong beginnen, maar golf spelen kan op elke leeftijd.” Parfumeur zijn vraagt een combinatie van een technische én creatieve aanleg. Dat is niet iedereen gegeven. Gelukkig zijn er nog andere beroepen mogelijk, weet monsieur Almairac. “Aromaticiens werken met smaken in plaats van geuren. Dat is ook creatief, maar meer technisch. Parfumeurs die toezien op de kwaliteit van de grondstoffen, hebben een zeer belangrijke functie. Je moet kwalitatieve ingrediënten aankopen, zelfs als ze duur zijn. Dat voegt een waarde toe aan het parfum. Dan gebruik je wat minder en compenseer je met andere ingrediënten. En ook de mensen die de formules wegen hebben een belangrijke verantwoordelijkheid. Hun vergissingen kunnen veel geld kosten. Parfumerie is een keten, waarin iedereen een rol en een waarde heeft op elk niveau.” Hij vergelijkt het met muziek: “Niet iedereen kan componist zijn, maar je hebt ook een dirigent, solist en orkestmuzikanten nodig.” En een huisjournalist misschien?
Info
Droom je ervan om parfumeur te worden? Dan zijn dit je opties: Isipca in Versailles, www.isipca.fr, Ecole Supérieure Du Parfum in Parijs, www.ecole-parfum.com, Grasse Institute Of Perfumery, www.grasse-perfumery.com
Lees ook
Parle-Moi de Parfum, aan parfummerk met een missie
